Atı Alan Üsküdar'ı Geçti

Bu aralar ne kadar sık duydum bu deyimi. Herkeste bir “Atı alan Üsküdar’ı geçti” serzenişi var. Hangi at, hangi kişi ve neden Üsküdar diye olayın genel anlamından detaya daldım artık. Ben de araştırayım bakalım dedim. İşte bu sözün hikayesi:

Sıkça kullandığımız "atı alan Üsküdar’ı geçti" deyiminin hikâyesi Köroğlu ile bağdaştırılırmış ama Köroğlu’nun efsaneleştiği 16. yy’den çok daha önce bu deyimin kullanıldığı görülmüş. Nitekim başta seyahatname olmak üzere birçok eserde de asıl hikâyesi anlatılmış. Deyim, aslında bir başka destan kahramanı olan Battal Gazi ve Üsküdar kıyısında bulunan kız kulesi ile alakalıymış.

Battal gazi, yedi yıl boyunca Üsküdar’da bir evde yaşarmış. Bağ bahçe işleriyle uğraşırmış. Daha sonra fetih için Şam’a gitmiş. Kanatorsa isimli kral, fırsat bu fırsat diyerek Kadıköy’de bir kale inşa ettirmiş. Üsküdar’dan Çamlıca yönüne kadar da bir hendek kazdırmış. Buralara kırk bin asker yerleştirmiş. Lâkin bu tedbirlerin de Battal Gazi'yi Üsküdar’dan uzak tutmaya yetmeyeceğini düşünerek denizin üzerine bir de kule inşa ettirmiş. Nâm-ı diğer kız kulesi! Ve buraya da tekfurun kızını hapsettirmiş. Çünkü Battal Gazi Şam'dan dönünce Üsküdar tekfurunun kızına onu kaçıracağına dair söz vermiş. (Tekfur: Bizans İmparatorluğu’nda valilerle Anadolu’daki ve Rumeli’deki Hıristiyan beylerine verilen ad.)

Şam'da bir sene süren savaşın ardından Üsküdar’a geri dönmek isteyen Battal Gazi, burada olan biteni öğrenince yanına 700 asker alıp Üsküdar’ı basmış. Kaledekileri öldürmüş ve askerler savaşırken Battal Gazi bir kayık ile kuleye geçip sevdiğini kurtarmış. Ayrıca buradaki hazineyi de yanına almış. Tabii bu sırada krala da haber gitmiş ve kral bütün askerleriyle birlikte Üsküdar’a gelmiş. Lâkin Battal Gazi çoktan sevdiğini de alıp atına binip gitmiş. Bu olaydan sonra kral, halk arasında alay konusu olmuş. Aldığı tüm tedbirlere rağmen Battal Gazi'ye engel olamamış ve Üsküdar’a da geç gelmiştir.

Günümüzde "bundan sonra yapacak hiçbir şeyin kalmaması" manasında kullanılan "atı alan Üsküdar’ı geçti" deyimin hikâyesi budur. Dilerim atı alıp Üsküdar’a geçenlerin ardında kalanlardan olmayalım.

Aşk’ınız daim, kötülükler ve telaşlar sizden uzak olsun da işleriniz rast gelsin...