ANALİZ Kuzey Makedonya tarihinin beşinci erken genel seçimlerine doğru

ÜSKÜP (AA) ADMİR FAZLAGİKJ Kuzey Makedonya 15 Temmuz tarihinde, 30 yıla yaklaşan bağımsızlık döneminin onuncu genel seçimine gidiyor. Gerçekleşecek seçimler, daha önce 2008, 2011, 2014 ve 2016’da erken genel seçime giden Kuzey Makedonya’nın beşinci erken genel seçimi olacak.

Geçtiğimiz yılın Ekim ayında düzenlenen Avrupa Birliği (AB) Liderler Zirvesi’nde Kuzey Makedonya'nın üyelik müzakerelerine başlama konusunda uzlaşı sağlanamamasının ardından ülkede erken genel seçim kararı alınmıştı.

Hükümetin en önemli vaatlerinden olan AB üyelik süreci hakkında karar alınmamasının ardından dönemin Başbakanı Zoran Zaev yaptığı açıklamada, ülkesine "büyük haksızlık" yapıldığını savunarak AB'nin, reformlar gerçekleştiren ve komşularla sorunlarını çözen Kuzey Makedonya'ya karşı vaadini yerine getirmediğini söylemişti. Bu nedenle erken ve hızlı genel seçim yapılmasını öneren Zaev, "Vatandaşlar, ülkenin izlemesi gereken yolun ne olduğuna karar verecektir" demişti.

Ardından ülkenin önde gelen siyasi partilerinin liderleri, Cumhurbaşkanı Stevo Pendarovski himayesinde bir görüşme gerçekleştirerek, erken genel seçimin 12 Nisan 2020’de düzenlenmesi kararını aldıklarını bildirdiler. Erken genel seçim kararının ardından anlaşma gereği geçici hükümetin kurulmasına ilişkin süreç başlamış oldu. Başbakan Zaev 3 Ocak'ta görevinden istifa etti, aynı gün Meclis ülkeyi erken genel seçime götürecek geçici hükümeti seçti. Öncesinde İçişleri Bakanı olan Oliver Spasovski geçici başbakan seçilmişti.

Dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüsün (Kovid19) Kuzey Makedonya’da da etkili olmasıyla birlikte erken genel seçim ertelendi ve uzun süren görüşmeler sonrasında siyasi liderler erken genel seçimin 15 Temmuz'da düzenlenmesini kararlaştırdılar.

Seçim kampanyası

Kovid19 nedeniyle oluşan durumdan dolayı erken genel seçim için özel kural ve protokoller uygulanacak. Buna göre bir gün yerine oy kullanma işlemi 3 gün sürecek. 13 ve 14 Temmuz'da hasta ve yaşlılar ile Kovid19 hastaları ev veya hastaneden oy kullanacak. 15 Temmuz'da ise oy verme işlemi 2 saat uzatılarak yerel saat ile 07.0021.00 arasında gerçekleşecek. 24 Haziran’da başlayan seçim kampanyası 12 Temmuz'da sona erecek. 120 sandalyeli meclis için 15 siyasi koalisyon ve parti, toplamda bin 598 aday ile yarışacak.

Kuzey Makedonya Devlet Seçim Komisyonu (DİK) seçmen listelerinde de nihai halini verdi. Buna göre 15 Temmuz'da 1 milyon 814 bin 263 seçmen oy kullanabilecek. Kovid19 nedeniyle seçim kampanyasının büyük bir bölümü internet üzerinden gerçekleşirken, siyasi partilerin gerçekleştirdiği etkinliklerde sınırlı sayıda katılım ve fiziki mesafe ile maske kullanımı gibi kurallara riayet ediliyor.

Dünya genelinde en güncel konunun Kovid19 olduğu göz önünde bulundurulduğunda virüs Kuzey Makedonya'daki siyasi partilerin de tartıştığı konular arasında yer alıyor. Hükümet kanadı Kovid19 vakalarındaki artışa rağmen, sağlık sisteminin durumu kontrol altına almayı başardığını, hükümet tarafından getirilen ekonomik önlemlerin vatandaş ve şirketlerin kriz ile mücadelelerini kolaylaştırdığını ifade ediyor. Muhalefet kanadı ise artan vaka ve ölümlerin, virüsle mücadelede kontrolün kaybedildiğini gösterdiğini, ekonomik önlemlerin de yetersiz olduğunu savunuyor.

Haziran 2017'den beri hükümeti yöneten Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) ülkedeki Arnavut partisi BESA'nın yanı sıra Türk, Boşnak, Roman, Ulah ve Sırp toplumlarının temsilcileri ve partileriyle seçim öncesi koalisyonu yaptı. "Yapabiliriz" sloganıyla kampanyasını yürüten SDSM ve koalisyonu, AB üyeliği yolunda yürümeye devam edebilmek için vatandaşlardan güvenoyu isterken, toplumun, ekonomik ilerleme sağlanması ve vatandaşların haklarına saygı gösterilmesiyle gelişeceği vaadinde bulunuyor.

Ülkedeki en büyük Arnavut partisi konumundaki ve mevcut hükümetin koalisyon ortağı olan Demokratik Bütünleşme Birliği (BDİ), "Neden olmasın?" sloganıyla ülkenin ilk Arnavut başbakanının seçilmesini istiyor. BDİ, bu sayede ülkeye daha iyi bir yaşam geleceğini savunuyor. Muhalefetteki İç Makedon Devrimci ÖrgütüMakedonya Ulusal Demokratik Birliği (VMRODPMNE) ve beraberindeki diğer toplumların siyasi parti temsilcileri, "Doğrul Makedonya" sloganıyla öne çıkıyor. "Makedonya için yenileme" programı adı altında VMRODPMNE ülkeye yeniden adaleti getireceğini, daha iyi ekonomik sonuçlar alacakları ve ülkedeki kurumları güçlendirecekleri sözünü veriyor.

Öte yandan Arnavut muhalefet partisi "Arnavutlar için İttifak", mevcut iktidar koalisyonunda yer alan Alternativa ile seçim öncesi koalisyona gitti. "Şimdi zamanı" sloganıyla kampanyayı yürüten koalisyon, ülkedeki Arnavutların sahip olduğu mevcut siyasi temsil oranlarının artık değiştirilme zamanının geldiğini ve vatandaşlar için daha iyi şartların sağlanması gerektiğini savunuyor.

Bir başka muhalefet partisi Arnavut Demokratik Partisi (PDSH) ise "Yaz mevsimi kapıdan gelir" sloganıyla detaylı ekonomik ve siyasi planlarının olduğunu kaydederek, "Arnavutları hak ettikleri seviyeye getirecek" kadrolarının olduğunu ifade ediyor.

Türk siyasi partileri

15 Temmuz erken genel seçimine ülkede faaliyet gösteren üç Türk siyasi parti de katılıyor. Türk Demokratik Partisi (TDP) ve Türk Hareket Partisi (THP) SDSM ile seçim öncesi koalisyon yaparken, Türk Milli Birlik Hareketi (TMBH) ise VMRODPMNE ile koalisyonda.

"Geleceğimiz için" sloganıyla yarışan TDP’den Genel Başkan Beycan İlyas ile Enver Hüseyin milletvekili olmak için yarışacak. "Hedefe doğru" sloganını benimseyen THP'den ise bir önceki dönem milletvekilliği yapan ve partinin genel başkanı olan Enes İbrahim yarışacak. "Biz Türkiye’yleyiz, Türkiye Bizimle" sloganını kullanan TMBH’nin genel başkanı Erdoğan Saraç ve eski Devlet Bakanı Furkan Çako, Makedonya Türk Sivil Teşkilatlar Birliği (MATUSİTEB) eski başkanı Tahsin İbrahim'i milletvekili adayı gösterdi. Eski devlet bakanlarından Adnan Kahil ise VMRODPMNE ile koalisyon ortağı.

Kuzey Makedonya ve dış politika

AB 25 Mart'ta Kuzey Makedonya ile üyelik müzakerelerine başlanması kararını aldı. 27 Mart'ta ise ülke NATO'nun resmen 30. üyesi oldu.

Geçen yıl Ekim ayında Kuzey Makedonya'yı ziyaret eden ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, burada yaptığı açıklamada, ABD'nin bölgenin ve dünyanın iyiliği için bu ülkeyle ortaklığına devam edeceğini ifade ederek, "Kuzey Makedonya’nın vatandaşlarının kalbi ve akılları ülkeyi ileri götürmelidir; sosyal medyadaki Rus bot hesapları ve troller değil." şeklinde konuşmuştu.

Kuzey Makedonya hükümeti temsilcileri için ise ABD ülkenin stratejik ortağı konumunda. 26 Mart 2018 tarihinde Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanlığı, çifte ajan Sergey Skripal'in zehirlenmesi olayıyla ilgili olarak, "AB ve NATO'daki ortaklarla yakın istişare ve Büyük Britanya Krallığı ve Kuzey İrlanda ile dayanışma" amacıyla bir Rus diplomatın sınır dışı edilmesi kararı almıştı.

Öte yandan Rusya ise Kuzey Makedonya'nın AvrupaAtlantik yönelimi konusundaki memnuniyetsizliğini saklamıyordu. 2018 yılının Mart ayında Rusya'nın Üsküp Büyükelçisi Oleg Scherbak, ülke medyalarına "Makedonya NATO üyesi olursa, bu, ikili ilişkiler ile bölgenin istikrarına etki edecektir" şeklinde yansıyan Rus dışişlerinin açıklamalarını değerlendirmişti. Scherbak, Makedonya'nın NATO üyeliğinin ülke için sonuçları olabileceğine işaret ederek, NATO'nun Rusya'ya yönelik saldırganlığı durumunda, Makedonya NATO'nun bir parçası olursa "Rusya'nın misilleme saldırısında meşru bir hedef olabileceğini" vurgulamıştı.

Türkiye ile ilişkiler

Türkiye, Kuzey Makedonya'yı bağımsızlığından bu yana başta AvrupaAtlantik yolculuğu olmak üzere her alanda destekliyor. Türkiye ülkedeki en büyük 10 yabancı yatırımcı arasında yer alıyor.

Türkiye, Kuzey Makedonya'ya olan dostluğu ve desteğini Kovid19 pandemisinde de gösterdi. Türk uçakları bu dönem virüsün yayılmasını engellemek amacıyla ülkeye tıbbi yardımlar ulaştırdı.

Kuzey Makedonya'nın siyasi liderliği, Türkiye ile ilişkilerin dostane ve kardeşçe olduğuna ve ekonomik işbirliğinin artması için imkanların bulunduğuna işaret ediyor.

Mütercim: Dzihat Aliju