Yemen ve Yahudilik

Tarih, Din ve Modern Stratejilerin Kesişim Noktası Yemen

Tarihsel Arka Plan

Yemen, tarih boyunca tarıma elverişli toprakları ve stratejik coğrafi konumu nedeniyle pek çok din ve medeniyetin bir arada bulunduğu bir merkez olmuştur. Arap Yarımadası’nın güney ucunda yer alan bu bölge, Putperestlik, Mecusilik, Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi çeşitli inançlara ev sahipliği yapmış olup günümüzde nüfusunun %65’i Sünni, %35’i Şii olmak üzere tamamı Müslümanlardan oluşmaktadır.

Kur'an-ı Kerim'de Yemen ve buradaki olaylar, özellikle Fil Suresi, Buruc Suresi ve Sebe Suresi'nde anılır. Yemen’e Yahudiliğin ne zaman ve nasıl geldiği konusunda farklı görüşler bulunmakla birlikte Hz. Süleyman ile Sebe Kraliçesi Belkıs’ın evliliği sonucu bu bölgede Yahudiliğin yayılmaya başlamış olduğu görüşü ağır basmaktadır. Diğer bir görüşe göre ise Yahudiler, Kudüs’teki Süleyman Tapınağı’nın yıkılmasından sonra bu bölgeye göç etmişlerdir.

Yahudiliğin Yemen’deki yayılımı, Himyer Krallığı döneminde etkili bir şekilde hissedilmiştir. Himyer Krallığı’nın güçlü hükümdarlarından biri olan Ebû Kerib Es’ad (Tubba’ olarak da bilinir), Yahudilik ile derin bağları olan bir figürdür. Rivayete göre, Tubba’ bir sefer sırasında Medine’ye saldırmayı planlamıştır. Ancak Benî Kurayza ve Benî Nadîr kabilelerinden iki Yahudi din adamı ona Medine’nin gelecekte ahir zaman peygamberinin hicret yurdu olacağını ve kutsallığını anlatmıştır. Bu ikna edici konuşmalar sonrasında Ebû Kerib, Medine’ye saldırmaktan vazgeçmiştir.

Hıristiyanlık ise Yemen’e, MS 1. yüzyılda girerek bölgede etkili olmuş ve IV. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun Hıristiyanlığı benimsemesiyle yayılımı hızlanmıştır. Habeşistan ve Roma’nın etkisiyle bölge, Monofizit ve Nestûri mezheplerinin etkisine girmiş; özellikle Necran gibi merkezlerde Hıristiyanlık kültürel ve dini bir varlık oluşturmuştur. Ancak Himyerî Kralları ve şiddetli Yahudi-Hıristiyan çatışmaları bu yayılımı engellemiş ve dini çatışmaları tetiklemiştir.

Habeşistan'ın Yemen’e müdahalesi ve Ebrehe’nin bölgede kısa süreli de olsa hâkimiyet kurması, Yemen’de Hıristiyanlık kültürünü güçlendirmiştir. Ebrehe’nin San’a’da yaptırdığı Kulleys Kilisesi, bölgenin Hıristiyan tarihindeki önemli sembollerinden biri olmuştur. Ancak Sasani etkisi ve İslam’ın yayılmasıyla birlikte Hıristiyanlığın bölgedeki etkisi zayıflamıştır.

Yahudi topluluklarının bu bölgedeki etkisi, hem dini hem de ekonomik olarak derin izler bırakmıştır. Süleyman Mabedi’nin iki defa yıkılmasının ardından Yahudiler, diasporaya dağılmış ve yüzyıllar sonra gerçekleştirilen "Sihirli Halı Operasyonu" ile İsrail’e geri getirilmeye çalışılmıştır. 1949-1950 yıllarında gerçekleştirilen bu operasyon, Yemen’deki Yahudilerin İsrail’e taşınmasını amaçlamıştır. Bu hareketin temel sebebi, Yahudi nüfusunun hem güvenliğini sağlamak hem de yeni kurulan İsrail devletine demografik destek oluşturmaktı.

Şam ve Yemen: İslam’da Manevi ve Stratejik Merkezler

İslam’da Yemen ve Şam, yalnızca coğrafi değil, manevi olarak da büyük bir öneme sahiptir. Hz. Peygamber (s.a.v), Yemen hakkında şöyle buyurmuştur: "İman Yemenlidir, hikmet Yemenlidir" (Buhârî, Müslim). Şam ise İslam tarihinde dini ve siyasi bir merkez olarak ön plana çıkmıştır. Rivayetlerden biri, bu iki bölgenin manevi gücünü ve kıyamet sürecindeki rollerini şu şekilde ifade eder:

"Size üç ordu gösterilecek: Şam'da bir ordu, Irak'ta bir ordu, Yemen'de bir ordu." (Ebu Davud)

Bu rivayet, Şam ve Yemen’in İslam dünyasında sınırları ve manevi merkezleri temsil ettiğini gösterir. Şam, İslam’da kıyamet alametlerinin gerçekleşeceği yerlerden biri olarak kabul edilirken, Yemen hikmet ve imanın kaynağı olarak görülmüştür.

Süveyş Kanalı ve Bab el-Mandeb: "Yemen’e Sahip Olan, Dünyaya Sahip Olur"

Bu stratejik söylem, Yemen’in Bab el-Mandeb Boğazı üzerindeki konumunu yansıtır. Antik çağlardan beri Yemen, tütsü ve baharat yollarının merkezi olarak ekonomik açıdan önemli bir konuma sahipti. Günümüzde ise bu önem, enerji ticaretinin geçiş noktası haline gelen Bab el-Mandeb Boğazı ile daha da artmıştır.

Süveyş Kanalı, dünya ticaretinin ve enerji kaynaklarının önemli bir geçiş noktasıdır. Yemen’in Bab el-Mandeb Boğazı üzerindeki kontrolü, Süveyş Kanalı’nın güvenliğini doğrudan etkileyebilecek bir faktördür. Bu bölge, enerji ticareti ve jeopolitik dengeler açısından kilit bir rol oynamaktadır ve Bab el-Mandeb Boğazı, Yemen’in stratejik önemini artıran en kritik unsurlardan biridir. Günlük milyonlarca varil petrolün taşındığı bu boğaz, küresel ticaretin ve enerji güvenliğinin merkezinde yer almaktadır. Bu nedenle İsrail, bölgesel enerji güvenliğini sağlama ve söz sahibi olmak için Yemen’in varlığını tehdit olarak görmektedir. Bu sebeple, Yemen üzerindeki kontrol,yalnızca bölgesel aktörler için değil, küresel güçler için de bir öncelik haline gelmiştir.

Vaad Edilmiş Topraklar, Davut Koridoru ve Su Stratejisi

İsrail, Orta Doğu’daki sınırlı su kaynaklarına bağlı olarak, su güvenliğinibölgesel stratejilerinin merkezine yerleştirmiştir. Artan nüfusu ve genişleme politikaları nedeniyle su ihtiyacı giderek büyümektedir ve bununla birlikte enerji ticaret ağlarını da kontrol altına almayı arzu etmektedir. Bu durum, İsrail’in yalnızca mevcut kaynaklarını koruma değil, aynı zamanda yeni kaynaklara erişim sağlama amacını doğurmuştur. Bu bağlamda, hem Fırat Nehri hem de Süveyş Kanalı stratejik bir öneme sahip olmuştur.

Yahudiler için Nil Nehri ile Fırat Nehri arasındaki bölge, Tanrı tarafından İsrailoğulları’na vaat edilen topraklar olarak tanımlanır. Ancak bu bölgede bulunan su kaynaklarını yalnızca dini bir sembol olarak görmemiz eksik olur. İsrail, bu koridoru genişleterek hem su güvenliğini sağlamayı hem de bölgedeki hakimiyetini artırmayı hedeflemektedir.

Sonuç

Yemen, tarihsel süreçte sahip olduğu dini ve kültürel çeşitlilik ile önemli bir yer tutmuştur. Ancak günümüzde Yemen’in önemi, enerji ticareti, su kaynaklarının kontrolü ve jeopolitik dengeler bağlamında şekillenmektedir. Bölgesel ve küresel güçlerin Yemen üzerindeki çıkar çatışmaları, bu ülkeyi yalnızca bir tarihsel miras değil, aynı zamanda stratejik bir zorunluluk haline getirmektedir. Yemen’in kontrolü, enerji güvenliği, su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve küresel ekonomik istikrar açısından kritik bir önem arz etmektedir.