Banana Republic

Geçtiğimiz Çarşamba günü Kongre'ye baskın düzenleyen, seçim tescil işlemlerini akamete uğratıp şiddete çeviren kişiler dünyanın kabul edilen en büyük demokrasisini, mafya yönetiminin pençesindeki bir muz cumhuriyeti gibi gösterdi.  

Aşırı sağcı bir güruhun ABD Kongre Binası'na saldırısı, binaya az zarar vermiş olabilir, ancak Amerikan demokrasisinin prestijini ciddi şekilde yaraladı.  

Amerika Birleşik Devletleri’nin otoriter düşmanları sevindi. 

Hong Kong'daki 2019 demokrasi yanlısı protestolara ABD'nin desteğine karşı tepkilerini yineleyen Çin, Kongre Bina fırtınasını "güzel bir manzara" olarak nitelendirdi. 

Ve ABD'nin demokratik liderliğinin küresel özgürlük davası için önemini iyi anlayan Amerika'nın demokratik müttefikleri, en önemli müzakere görevinin yapıldığı günde dünyanın en güçlü demokratik meclisini kasıp kavuran kabadayıların görüntüleriyle fena sarsıldı. 

Bu felaketin ardından, Amerikalı siyasi ve sivil liderler şimdi ABD demokrasisinin dokusunu onarmak için acil bir zorunlulukla karşı karşıya.

Kongre Binası’nın çevresinin ihlali şüphesiz büyük bir güvenlik hatasıydı. Dünyanın en güçlü ülkesinin yasama organı yüzlerce öfkeli protestocu tarafından kuşatılmıştı. 

Ancak yaşanan kaos bir güvenlik başarısızlığından daha fazlaydı. Aynı zamanda kolluk kuvvetlerinin, ordunun ve diğer güvenlik güçlerinin son derece politik bir ortamda hareket etmesinin ne kadar zor olduğunu da gösterdi. Güvenlik görevlilerinin, kaçınmak istedikleri bir iç siyasi tartışmada taraf olarak görülmeden hareket etmelerini neredeyse imkansız hale getiriyor.  

Muz Cumhuriyeti

İktidarı ele geçirmek için genellikle hükümeti darbe veya suikast yoluyla değişiklik yapmaya zorlarlar. Genellikle güç kullanarak iktidarı ele geçiren ya da onu bırakmayı reddeden popülist liderleri ya da güçlü adamları vardır.  Muz cumhuriyetleri bu nedenle güvenilmez ve siyasi olarak istikrarsızdır.

Başarılı darbeler hükümet değişikliğiyle sonuçlanırken, suikastlar ise açıkça liderde bir değişikliğe yol açar, bu da görevdeki hükümetin başarısız olmasına neden olabilir veya olmayabilir.

Öyleyse ABD bir muz cumhuriyeti mi oldu?

Honduras için kullanılan bir terim

Terim, Amerikalı yazar O. Henry tarafından The Admiral adlı kısa öyküsünde Honduras'ı tanımlamak için uydurulmuştur. O sırada, Orta Amerika ülkesi, ülkenin İspanya'dan bağımsızlığından altı yıl sonra, 1827'de bir darbeyle karşı karşıya kalmıştı. Sonraki yıllarda beş darbe daha gerçekleşmişti. Dördü başarılı ve biri başarısız oldu.

Honduras Devlet Başkanı Jose Santos Guardiola, 1862'de suikasta kurban gitti.

Şimdi Honduras deneyimini, Amerika’nın başkanlık ofisi ile karşılaştıralım. ABD başkanlarına karşı çeşitli suikast girişimleri oldu, dördü başarılı oldu.

Capitol Hill'deki son olaylar hariç tutulduğunda, Oklahoma eyaleti de Ku Klux Klan'ın 1920'lerde valiyi etkili bir şekilde devirmesiyle darbe olarak nitelendirilebilecek bir olay yaşadı. Ancak bu olay, Amerika'nın tarihsel belleğinden büyük ölçüde silinmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri'nin federal düzeydeki ilk darbe girişiminden yeni kurtulmuş olduğu söylenebilir. Çoğu darbede olduğu gibi, ölümler oldu - biri polis memuru dahil beş kişi öldü.

Yani, ABD veya Honduras'ın bir muz cumhuriyeti olup olmadığı konusunda puan verenler için, Honduras'ta bire kıyasla Amerika Birleşik Devletleri'nde dört başarılı başkanlık suikastı varken, Honduras'ta dört başarılı darbe oldu.

El Salvador

Muz cumhuriyeti olarak kabul edilen bir diğer ülke, 1840'taki bağımsızlığından bu yana 13 darbeyle karşı karşıya kalan El Salvador'dur.

El Savador'daki ilk askeri darbe 1890'da gerçekleşti ve darbelerin çoğu ya askeri generaller ya da ordu tarafından yönetilirken, dikkate değer istisnalar da vardı.

1894 darbesi, bir ülke, sivil başkanı deviren isyancılar tarafından yönetildi. Mayıs 1944 darbesi, ABD Kongre Binası baskınına benzer bir ayaklanmada sivil protestocular tarafından gerçekleştirildi. Bu ayaklanma, Başkan Maximiliano Hernandez Martinez'i bir ay önceki askeri darbeden sağ çıktıktan sonra başarılı bir şekilde istifaya zorladı.

13 darbeden ikisi, kendi hükümetine karşı muhalifleri bastırmak için komplo kurduğu kendi kendine darbe olarak bilinen şeydi. Demokratlara göre bu, Trump'ın tutumuna benziyordu.

Salvador'un ilk iç darbesi 1972'de Başkan Arturo Armando Molina tarafından, ikincisi ise daha geçtiğimiz yıllarda, Başkan Nayib Bukele'nin yasa koyucularla aralarında 109 milyon dolarlık bir krediyi onaylamayı reddetmeleri nedeniyle orduyu kendi hükümetine karşı kullandığı zamandı.  

Amerika Birleşik Devletleri

Trump kendi kendine darbe mi yaptı?

Bazıları, Trump kaynaklı ayaklanmanın bir darbe girişimine yaklaştığına inanıyor, ancak asıl olarak görevdeki bir kişiyi görevden alma niyetinde olmadığı için başarısız oluyor - tersine, onu iktidarda tutmayı hedefliyordu.

Ancak kendi kendine darbeler, El Salvador'da olduğu gibi, hükümetlerin yürütme organları tarafından yasama muhalefetini bastırmak veya liderler ile kendi partilerinin yasama meclisleri arasındaki anlaşmazlıkları sona erdirmek için kullanıldı. 

Sonuçta

Sivil ayaklanmalar da muz cumhuriyetlerinde darbe olarak sınıflandırıldı. 6 Ocak olayları her iki kriteri de karşılıyor.

Trump’ın Kongre Binası’na yapılan baskından önceki mitinginde yaptığı konuşma, Kongre’nin Joe Biden’ın seçim galibiyetinin onaylanmasını durdurmasını istediğini açıkça ortaya koydu.