Yunanistan’da bulunan Türk mezarları için anıt yapılması önerisi

İSTANBUL (AA) KÜBRA KARA Marmara Üniversitesi Mimarlık Tarihçisi Dr. Neval Konuk, Yunanistan'ın Halkidiki ilinde bulunan Türk mezarıyla ilgili, naaşların toplanacağı bir anıt yapılması önerisinde bulundu.

Dışişleri Bakanlığı adına 2006 yılından itibaren Yunanistan'da envanter çalışması yapan Dr. Neval Konuk, Yunanistan'ın Halkidiki ilindeki Gargara köyünde çıkan Türk mezarlarıyla ilgili AA muhabirine açıklamada bulundu.

Yunanistan'ın Halkidiki ilinin Nea Propontida (Yeni Bandırma) Belediyesi içinde yer alan Osmanlı dönemindeki adıyla Gargara, Yunanca adıyla Simantra Köyü'ndeki spor salonu inşası sırasında Osmanlı mezarlığı bulunduğu haberlerini değerlendiren Konuk, kendisinin 20092010 yılları arasında o bölgede araştırmalar yaptığını, o dönem mezarlık yerini tespit ettiğini belirterek, "Gargara'da 20092010 yıllarındaki çalışmalarım sırasında bir çeşme kalıntısı ile mezarlık yeri tespitinde bulundum. Ancak o dönem herhangi bir mezar taşı ya da taş parçası bulunmuyordu. Muhtemelen inşaat sırasında ortaya çıkmıştır. Günümüzde o köyde hiçbir Müslüman ve Türk yaşamıyor." dedi.

Konuk'un, 2009 yılında Halkidiki'deki bir okulun bahçesinde tespit ettiği mezarlık yeri, Yunan basınında yeniden gündeme geldi.

Yunan basınında 11 Şubat'ta Yunanistan'ın bir spor salonu inşaatı çalışmaları sırasında mezarlıkların ortaya çıktığı haberlerinin ardından Türkiye'nin Selanik Konsolosluğu'nun harekete geçerek Yunan yetkili makamlarıyla temasa geçtiği bilgisini veren Konuk, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Yunan basınında yer alan haberlere göre, naaşlara ait kemikler kaldırılmış. Hepsi toplanıp bir yere mi defnedilmiş, henüz bilinmiyor. Türkiye'nin Selanik Konsolosluğu, Yunan yetkili makamlarıyla temas halinde. Köydeki mezarlık yerinde dedeleri bulunan ve Antalya'da ikamet eden Mimar Şeyda Güvenç'in belediye sitesine attığı maile verilen cevapta ise, 'Saygı ve özenle mezarlar kaldırılmıştır. İtina ile yaptığımız bu çalışma bir yıldan fazla sürdü' denildi. Verilen bu cevaptan mezarlık alanına inşaatın bir yıl önce başladığı, ancak alanın tamamında yer alan naaşların kaldırılması sonrasında haber olduğu anlaşılıyor."

"Naaşların toplanacağı bir anıt yapılmalı"

Konuk, "Gargara köyünde 201 mezar tespit edildi. Bulunabilen naaşların toplanacağı bir anıt yapılmalı. Hepsinin ruhları huzur bulsun ve mekanları cennet olsun. Bulunan 201 mezar için bir dini tören düzenlenmeli." diye konuştu.

Yunan belediyesi tarafından yapılan kazının 10 Şubat 2021'de tamamlandığını aktaran Konuk, "Halkidiki Eski Eserler Kurumu, arsa üzerinde kurtarma kazısını tamamladıklarının bilgisini belediyeye vermiş. Belediye kalıntılar çıkınca burada bir seneyi aşkın kurtarma kazısı yapmış. Kurtarma kazısı esnasında okulun 780 metrekarelik bahçesinde çıkarılan 201 mezarın fotoğrafları çekilip ve ölçeklendirildikten sonra kaldırılmıştır." ifadelerini kullandı.

"Köyde 167 Türk ailesi bulunuyordu"

Köyde şu an hiçbir Müslüman ve Türk yaşamadığını aktaran Konuk, şu değerlendirmede bulundu:

"Köyde yaşayan yaklaşık 500 kişiden oluşan 167 Türk ailesi bulunuyordu. Mübadelede bu aileler, Fethiye, Bursa'nın Gemlik ilçesi, İçel ve İstanbul'un Beşiktaş ilçesine geldiler. Bir kısmı da eski adı Çikinoba olan Antalya Güzeloba köyünde iskan edildi. Günümüzde Selanikli Köseler Sülalesi olarak bilinmektedirler. Genelde Güvenç, Gündoğar, Apa soyadlarını taşıyorlar. Mesleklerine bakıldığı zaman, tamamına yakını çiftçidir. Bir nalbantçı, demirci ve helvacı da vardır."

Konuk, Halkidiki hakkında ise şu bilgileri paylaştı:

"1902 yılında Osmanlı'nın Selanik Vilayet Salnamesi'nde bölgenin Halkis adası, Selanik vilayet arazisinden güneye doğru uzanmış bir el şeklinde olup, ucunda üç parmak gibi Kesendire, Longoz ve Aynaroz adaları uzanır. Bu üç ada arasında Kesendire ve Aynaroz Körfezleri yer alır. Halsidik adasının karayla bitiştiği yerin batısında ve Selanik şehrinin kuzeydoğusunda Hortac Dağı Kesendire kazası dahiline girer ve güneydoğusuna kadar uzanır. Üç yarımadadan oluşan Halkidikya’nın merkezi, Osmanlı döneminden önce Kesendire, daha sonra Poliroz’du. Halkidikya şehri içerisinde Sidrekapısında önemli gümüş madenleri vardı." şeklinde tanımının yapıldığı bilgisini verdi.

Osmanlı döneminde Kesendire'de bulunan Türk köyleri

Konuk, 3 yarımadadan oluşan Halkidiki'nin Kesendire yarımadasında Osmanlı döneminde 30 Türk köyü bulunduğunu söyledi. Türk köylerinin Kesendire yarımadasında Adalu, Akbunar, Aksakallı, Atmacalı, Avanlı, Bahşıtlı, Baraklı, Bozalan, Çelli, Çepişli, Çengelli/Çenganeli, Çobanlı, Davutlu (Doburlu/Dobralı), Davudlu, Emirmeli, Esenli, Gargara, Gedikli, Karaçovallı, Karatepe, Kasaplı, Kolağızlı, Küçüklü, Pazarlı, Purnazlı, Senceli, Sofular, Tekyeli, Seneli, Varıcılar isimli olduğunu belirtti.

Halkidiki'de bulunan Türk okulları

19141915 öğretim yılında Halkidiki ilinde bulunan Türk okullarını aktaran Konuk, bu okulların Akpınar (Akpınar), Aksakal, Avanlı (Prinochori), Baraklı (Nea Kerasia), Çengelli (Nea Gonia), Karatepe (Nea Tenedos), Karkara, Vromosirtis, Pazarlı (Dikorfo), Pozalo (Mikralona) ve Seleli isimli olduğunu söyledi.