Uluslararası Atom Enerjisi Ajansından ”İran’daki denetim çalışmaları, müzakere konusu edilmemeli” vurgusu

VİYANA (AA) Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran'da, ajansın müfettişlerinin yürüttüğü denetleme çalışmalarının korunması gerektiğini belirterek, "Denetim işi, pazarlık kozu olarak müzakere masasının ortasına konulmamalıdır." dedi.

Grossi, UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı sonrası düzenlediği basın toplantısında, İran ve ajans arasında 21 Şubat'ta varılan geçici teknik uzlaşının önem taşıdığını ancak kurumun müfettişlerinin bu ülkede yürüttüğü denetleme faaliyetlerinin önemli olduğunu söyledi.

İran nükleer anlaşmasına ilişkin durumun çetrefilli bir hal aldığını ve zor zamanlardan geçildiğini vurgulayan Grossi, şöyle devam etti:

"Ajansın denetim çalışması olmadan hiçbir şey gerçekten güvenli bir temele dayanamaz. Bütün kaygım bununla alakalı. İşte bu nedenle hem size hem de birkaç saat önce Yönetim Kurulu'na, ajans müfettişlerinin çalışmalarının korunmasının gerekliliğini ifade ettim. Denetim işi, pazarlık kozu olarak müzakere masasının ortasına konulmamalıdır."

Rafael Mariano Grossi, İran'da onaylanan "nükleer yasa" doğrultusunda bu ülkenin 23 Şubat'tan itibaren Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) kapsamında uyguladığı Ek Protokol'ü terk etmesinin ajans için büyük bir kayıp olduğunun altını çizdi.

Ajansın bu ülkede yaklaşık 170 noktayı denetlediği bilgisini paylaşan Grossi, Ek Protokol'ün uygulanmaması nedeniyle artık ansızın kontrol etmek istenilen bir tesis ya da yerin denetlenemeyeceğini kaydetti.

"Biz de onları destekleyeceğiz"

Tahran yönetimiyle geçen hafta varılan uzlaşının yaklaşık 90 gün süreceğini aktaran Grossi, şunları kaydetti:

"Diplomasiye ve istişareye daha fazla zaman ayrılmasının önemli olduğunu düşünüyorum. Bu biraz zaman alacak. Bazıları 90 günün yeterli olmayacağı görüşünde, belki de yeterli olmayacaktır ancak hepimiz ümit etmeliyiz. Uluslararası kıdemli bir diplomat ve dünya vatandaşı olarak (nükleer anlaşmaya taraf ülkelerin) anlaşacaklarını ümit ediyorum. Ve biz de onları destekleyeceğiz."

İran'daki "nükleer yasa"

Muhafazakarların çoğunlukta olduğu İran Meclisi, nükleer bilimci Muhsin Fahrizade'nin 27 Kasım 2020'de öldürülmesinden kısa süre sonra nükleer faaliyetleri hızlandırmayı hedefleyen "Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması İçin Stratejik Eylem Planı" yasasını çıkarmıştı.

İran Atom Enerjisi Kurumunun, uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük düzeyli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını zorunlu kılan yasa, nükleer anlaşmanın taraflarının, 21 Şubat'a kadar Tahran'ın bankacılık ilişkilerini ve petrol ihracatını normale döndürecek adımlar atmaması halinde, İran'ın NPT kapsamında 2016'dan bu yana gönüllü olarak uyguladığı Ek Protokol'den ayrılmasını gerektiriyor.

Tahran yönetimi, Ek Protokol uyarınca UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri anda aniden denetlemelerine izin vermişti.

İran'ın Ek Protokol'den ayrılması, ajans müfettişlerinin denetimlerinin sınırlandırılacağı anlamına geliyor.